Toponiemen

Toponiemen zijn, letterlijk vertaald, plaatsnamen. Een toponiem wordt ook gedefinieerd als de eigennaam van een geografische entiteit. Anders gezegd, niet alleen de naam van een stad, plaats of dorp is een toponiem, maar ook de naam van een landschapselement zoals een rivier, eiland, polder, moerasgebied, bergketen of woestijn. Zo kregen steden, dorpen en gehuchten vaak hun naam door de geografische verschijningsvorm, de persoon die er woonde, of een gebeurtenis die er plaatsvond. Geografische verschijningsvormen in plaatsnamen zijn te onderscheiden in landschappen (berg, duin, bos), bodemgesteldheid (zand, veen, zout) en menselijke activiteit (dam, burg, kanaal). Het dorp Balk heeft ook alles met toponiemen te maken.

Oorspronkelijk is Balk een streekdorp aan het water, dat vrijwel zeker omstreeks 1300 is ontstaan bij de brug over de Luts. Die brug vormde een belangrijke verbinding op de weg tussen Wijckel en Harich. Die brug was aanvankelijk slechts een balk…

Het Dorp Balk heeft meerdere toponiemen in zijn straatnamen verwerkt. Een aantal is naar personen genoemd. Hieronder is een lijst met straatnamen met de uitleg van de naam erbij:

De Binge: Vroeger liep er een sloot door Balk. Deze straat is genoemd naar die vroegere sloot.

De Dammen: In de agrarische sector wordt de ingang van een akker, daar waar je de sloot overgaat, de dam genoemd. Het is dus de aanduiding voor een (sloot)dam.

De Dobbe: Op het land kom je wel eens een waterkom tegen, een plas midden op het land. De boeren in de omgeving noemen dit een ‘dobbe’.

De Finne: Deze term is ook van agrarische afkomst; het stond voor een stuk land dat niet voor hooi gebruikt werd.

De Timpe: Een ander woord voor een stuk land, een perceel. Het is voornamelijk gebruikt in de agrarische sector.

De Warren: Een agrarische term voor laaggelegen grasland.

Dubbelstraat: Bij de (eerste) algemene volkstelling in 1829 kwam deze naam kwam voor en sinds die tijd is de naam steeds vaker gebruikt. Waarschijnlijk is de straat zo genoemd, omdat er aan beide zijden bebouwing is.

Gaaikemastraat: Deze straat is vernoemd naar de heer H. Gaaikema. Hij was van 1902 tot 1934 burgemeester van Balk.

Gaasterland: Het woord 'gaast' betekent 'keileemrug'. Gaasterland is het land van de keileemrug.

Julianastraat: Deze straat is vernoemd naar onze voormalige koningin.

Meerweg: Het is een algemeen gebruik wegen te noemen naar waar ze naartoe leiden. Deze weg leidt richting het Slotermeer.

Raadhuisstraat: Geen verrassing dat aan deze straat het raadhuis is gevestigd.

Tjalke de Boer: Deze straat is vernoemd naar de oprichter van de autobus onderneming Zuidwesthoek.

Tribune: Sinds de plaatselijke voetbalvereniging vanuit het centrum van het dorp naar de rand ervan is verhuisd, mag op het voormalige voetbalveld bebouwing plaatshebben. Met de naam Tribune wordt verwezen naar het grondgebruik in het verleden.

Van Swinderenstraat: De familie Van Swinderen heeft in het verleden een prominente rol gespeeld in het dorp Balk. Illustratief hierbij is dat er tussen 1823 en 1902 enkele leden uit de familie burgemeester van Gaasterland zijn geweest. Het is momenteel de weg waaraan de meeste winkels zijn gelegen. Overigens werd deze weg vroeger Harichsterside genoemd, omdat het aan de kant ligt waar ook Harich zich bevindt aan de westzijde van de Luts.

Wilhelminastraat: Deze straat is vernoemd naar onze voormalige koningin Wilhelmina. Vroeger heette deze straat de Harichsterstekke.

Wyckelerdyk: Ook deze weg leidt naar de plaats die in de naam is genoemd. Het is vanuit de bebouwde kom van Balk de snelste weg richting Wyckel.

Zuidwesthoekstraat: Deze straat is vernoemd naar de autobusonderneming de Zuidwesthoek. De directie liet in de Zuidwesthoekstraat een aantal huizen bouwen voor hun personeel.