Bebouwing

Balk groeide, zoals gezegd, dankzij de zuivel. Van de 15e tot de 18e eeuw waren Balk en Sloten dé centra van de boterhandel
voor de hele Zuidwesthoek van Friesland. De centrale positie kreeg in 1615 op het scharnier van de nederzetting, bij de brug, bevestiging met een fraai raadhuis in renaissancestijl. De historische kern van Balk is aangewezen tot beschermd dorpsgezicht.

Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw breidde het dorp zich langs de wegen naar Wijckel en Harich uit, waardoor het dorp vanuit een lintdorp (langs de Luts) een bajonetvorm kreeg. Dit hebben we beschreven onder de tab 'Geschiedenis Balk'. Na de oorlog zijn flinke woonwijken aangelegd aan de noord- en vooral aan de zuidzijde. Uiteindelijk is zelfs de golfbaan geofferd aan de bebouwing, waardoor die betreffende wijk in een mooi glooiend gebied is aangelegd. Het aantal bewoners per huis is gedaald, waardoor de uitbreiding geen leegstand tot gevolg had.

Het raadhuis op de hoek van de Dubbelstraat is twee volledige verdiepingen hoog. Het kreeg een aan de Dubbelstraatzijde een hoog toegangsbordes met schildhoudende leeuwen. Het opmerkelijkst aan het representatieve gebouw zijn de ankers die zo krullerig zijn uitgedost dat de stichtingsdatum 1615 er nauwelijks meer van af te lezen valt.


Foto 6.1 Het raadhuis vroeger (jaartal niet bekend)            


Foto 6.2 Het raadhuis anno 2015

Op de andere hoek van de Dubbelstraat, tegenover het raadhuis, staat het in 1878 gebouwde postkantoor. Architect was dan ook Jacob Douma uit Leeuwarden. Het is in 1989 gerestaureerd en vijf jaar later deel gaan uitmaken van het gemeentehuis.


Foto 6.3 Het postkantoor anno 2015

Aan de Luts bleef alles kleinschalig, omdat er maar weinig woningen en bedrijfsgebouwen zijn gekomen die meer dan één volledige verdieping tellen. Uitzondering vormen bijvoorbeeld twee deftige woonhuizen met halsgevels gebouwd rond het einde van de 18e eeuw, schuin tegenover elkaar aan de Luts. Aan beide kanten van het water zijn panden van allerlei stijlen te vinden.

De hervormde kerk uit 1728 doet mee in het straatbeeld van de gesloten bebouwing, maar valt op doordat ze groter is en het opvallende torentje. Aan de overkant staat het in 1862 gebouwde kerkje van de doopsgezinden; deze staat iets verder van de straat af. Verder naar het westen staat de rooms-katholieke Sint- Ludgeruskerk, een neogotische kerk met een hoge toren, gebouwd in 1883. Zie de foto's hieronder.


Foto 6.4 De hervormde kerk.


Foto 6.5 De doopsgezinde kerk


Foto 6.6 De Sint-Ludgeruskerk (RK).

Omstreeks 1925 is in het midden van het dorp een smalle, ijzeren ophaalbrug voor voetgangers over de Luts gelegd die in 1994 is vernieuwd. In het westen ligt een even oude ijzeren ophaalbrug die de Erasmusstraat en Wilhelminastraat met elkaar verbindt. Daar staat op de hoek van de Van Swinderenstraat een hotel-café met een pui van omstreeks 1900.

Om u als lezer van deze website een idee te geven welke gebouwen op u wachten en wat hun huidige bestemming is, volgen onder de volgende tab 'gebouwen toen en nu' enkele markante gebouwen zoals het was en zoals het nu is. Het is ondoenlijk om bij alle gebouwen de geschiedenis te vertellen, daarom een korte selectie. Voor wie verder geïnteresseerd is, ligt er bij Informatiecentrum Mar en Klif in Oudemirdum tegen een bescheiden vergoeding (€ 3,00) een folder te koop die nog meer informatie over Balk geeft. Online bestellen kan ook. Het heet "Een wandeling door Balk" en die wandeling duurt ongeveer een uur. Warm aanbevolen.