Grondgebied van Balk en de luts


Het grondgebied van Balk bestaat voornamelijk uit kleigrond die is gelegen op een hoogte van 0 tot 5 meter onder NAP. De grond rondom de bebouwing wordt voornamelijk gebruikt voor de landbouw.

Foto 3.1 Balk vanuit de lucht.  

Wat opvalt, is dat het dorp wordt doorsneden door de Luts. De Luts is een rivier die 5,1 kilometer lang is en stroomt van het Slotermeer door Balk naar het Heegermeer/Fluessen. De Luts is de reden dat het dorp Balk ontstond. Zie hierover meer bij 'Geschiedenis van Balk' dat u in het menu van deze website kunt vinden.

De oorsprong van de Luts is terug te voeren op de voorlaatste IJstijd. De Luts ligt namelijk tussen 2 keileemruggen: eentje aan de kant van Harich en eentje aan de zijde van Wijckel. Toen aan het eind van de voorlaatste IJstijd de temperaturen stegen en het ijs begon te smelten, zocht het water zijn weg door de natuurlijke bedding (ontstaan door de twee genoemde keileemruggen) van het Slotermeer naar het Heegermeer/Fluessen.

Hieronder is op de kaart in het zuidwesten van Friesland duidelijk de met rood aangegeven keileemrug te zien.

Kaart 3.2 Het keileemplateau in het noorden van Nederland.

Het aardige is, dat wanneer je van Lemmer richting Balk rijdt over de N359 in westelijke richting, dan zie je aan je rechterhand een glooiing in het landschap. Een duidelijk teken van een verhoging; de keileemrug aan de zijde van Wijckel. Helaas konden we omwille van de verkeersveiligheid geen foto daarvan maken.

Die keileemruggen zijn niet zomaar te verplaatsen. Veranderingen daarin zijn niet waargenomen, zo kunnen we concluderen.

De Luts zelf is wel onder handen genomen. Rond het jaar 1840 is de Luts namelijk verlengd met de Van Swinderenvaart, genoemd naar de initiatiefnemer G. van Swinderen. Dit was om de afwatering te verbeteren.

Foto 3.3 De Luts bij Kippenburg

Je kunt je afvragen of de Luts altijd heeft gestroomd waar die nu ook ligt. In het interview met dhr. Johan Groenewoud kwam naar voren, dat er op enige diepte oude rietkragen zijn gevonden op enkele honderden meters afstand van waar de Luts momenteel loopt. Het ligt dan voor de hand om aan te nemen, dat de Luts in vroeger tijden door het landschap heeft gemeanderd, tussen de twee eerder genoemde keileemruggen. Dat meanderen heeft - zoals op diverse foto's is te zien - een eind gekregen, doordat de Luts door mensenhanden is beteugeld door vaste kaden.

Foto 3.4 De Luts en de kade in Balk

Je kunt je afvragen of de Luts altijd heeft gestroomd waar die nu ook ligt. In het interview met dhr. Johan Groenewoud kwam naar voren, dat er op enige diepte oude rietkragen zijn gevonden op enkele honderden meters afstand van waar de Luts momenteel loopt. Het ligt dan voor de hand om aan te nemen, dat de Luts in vroeger tijden door het landschap heeft gemeanderd, tussen de twee eerder genoemde keileemruggen. Dat meanderen heeft - zoals op bovenstaande foto is te zien - een eind gekregen, doordat de Luts door mensenhanden is beteugeld door vaste kaden.